Το να ξεχωρίσεις λίγους από τους πολλούς μεγάλους Αγωνιστές της Εθνεγερσίας του 1821 για να τους προβάλεις όπως τους αξίζει, είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Με ποιά κριτήρια να το κάνεις, ώστε να αποφύγεις την υπερτίμηση μερικών ή την υποτίμηση κάποιων άλλων;

Το πρόβλημα: Κατά τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται διαρκώς η ανησυχία των ανθρώπων μπροστά στο φαινόμενο της λεγόμενης “κλιματικής αλλαγής” (Climate change), ενώ από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών μέχρι και τοπικούς Συλλόγους, εκπαιδευτήρια, ακόμη και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκπέμπονται ανάλογα Μηνύματα, προκειμένου να αφυπνίσουν αρμόδιους και κάθε πολίτη της Γης για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Αλλά τί ακριβώς εννοούμε με τον όρο αυτό;

Σύμφωνα με την ορθόδοξη Θεολογία και Παράδοση, Πατέρες είναι τα μεγάλα εκείνα αναστήματα του Αγίου Πνεύματος, τα οποία συνέχισαν το έργο των αγίων Αποστόλων, αφού πρώτα αφιέρωσαν τον εαυτό τους στον Χριστό και δοκιμάστηκαν στο στάδιο των αρετών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αξιωθούν να λάβουν τον θείο φωτισμό και να ορθοτομήσουν τον λόγο της αλήθειας με την όλη ζωή, το κήρυγμα και τα σοφά συγγράμματά τους.

Συνήθως όταν εορτάζονται σημαντικές επέτειοι ιστορικών γεγονότων γίνεται διαγκωνισμός μεταξύ αρμοδίων και μη, για το ποιος θα πει τα πιο εντυπωσιακά λόγια, προκειμένου να εξυμνήσει όχι μόνο τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, αλλά και… τον εαυτό του. Προκειμένου δε για το 1821, κατά κανόνα, εκτός εξαιρέσεων, δεν απευθύνονται στο λαό με σκοπό να επισημάνουν και να αναδείξουν εκείνα τα θεμελιώδη στοιχεία που έκαναν δυνατή την Εξέγερση και την τελική νίκη, αλλά ενδόμυχα στοχεύουν στο να κολακέψουν τις αδυναμίες των σημερινών ακροατών τους.

Παρά τη συντομία του, το Συναξάριο των Θεοφανίων, μας δίνει το πλήρες νόημα της μεγάλης αυτής δεσποτικής εορτής (εδώ σε απόδοσή μας στη νεοελληνική):

Είναι πολύ φυσικό, καθώς βρισκόμαστε στην αρχή του καινούργιου χρόνου, ο νους μας να γεμίζει από νέες σκέψεις και οραματισμούς για το νέον έτος. Διότι πάντοτε ο άνθρωπος ζητάει το νέο, στρέφει το βλέμμα του προς το καινούργιο που τον ελκύει. Τον ενδιαφέρουν οι νέες ιδέες, τα νέα κοινωνικά συστήματα, οι νέες τάσεις της μόδας, οι κατευθύνσεις της οικονομίας… Όλα αυτά μαγνητίζουν πολλούς, τραβούν το ενδιαφέρον τους, αποσπούν την προσοχή τους.

Πάντοτε, ιδιαίτερα όμως στην αρχή κάθε καινούργιου έτους, ανταλλάσσουμε ευχές για “χρόνια πολλά”. Εκείνο ωστόσο που από πολλούς διαφεύγει είναι το γεγονός ότι “ο κόσμος παρέρχεται και μαζί του όλα όσα επιθυμούν οι άνθρωποι να κατέχουν μέσα σ’ αυτόν, ενώ όποιος εκτελεί το θέλημα του Θεού θα ζήσει αιώνια” (Α΄ Ιω. 2, 17). Τα παραπάνω λόγια αποτελούν, κατά κάποιον τρόπο, το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα του Ουρανού προς τη Γη, θέλοντας να μας τονίσουν ότι: Ο μάταιος τούτος κόσμος παρέρχεται, περνά, φεύγει, καθώς φεύγει και χάνεται και κάθε επιθυμία που προκαλούν οι απολαύσεις του υλικού κόσμου. Εκείνος όμως που εφαρμόζει στη ζωή του το θέλημα και τις εντολές του Θεού, μένει αιωνίως και δεν παρέρχεται.

Ανάμεσα στις ποικίλες προλήψεις και δεισιδαιμονίες, που κυριολεκτικά βασανίζουν πολλούς ανθρώπους της εποχής μας, περιλαμβάνεται και η πίστη στη “θεά” Τύχη. Μιά έννοια που χρησιμοποιείται στην καθημερινή ζωή τους και όχι μόνο στα “τυχερά” παιχνίδια, τα στοιχήματα και τη χαρτοπαιξία, ιδιαίτερα αυτές τις μέρες…Θα πρέπει βέβαια να διακρίνουμε ανάμεσα στην τύχη “ως ιδιότητα προσώπων ή αντικειμένων, από την έννοια που αποδίδεται επιστημονικά ως πιθανότητα ή τυχαιότητα. Αυτό το οποίο στα μαθηματικά είναι προφανές, στο ανθρώπινο μυαλό μεταφράζεται ¨διαισθητικά¨ από τους περισσότερους ως ατυχία, γκαντεμιά ή γρουσουζιά και αποδίδεται σε μυστηριώδεις ή υπερφυσικές δυνάμεις του σύμπαντος, τις οποίες η επιστήμη δεν έχει εξηγήσει”.

Όσοι επιθυμούν να εμβαθύνουν στο μέγα Μυστήριο της Ενανθρωπήσεως του Λόγου, δηλαδή του δεύτερου προσώπου της Αγίας Τριάδος, πρέπει να ανατρέχουν και να εντρυφούν στους λόγους των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας. Διότι τα σωτηριώδη Γεγονότα “ου φέρουν έρευναν” από μας τους ταπεινούς και αμαρτωλούς. Μόνον αγιασμένες και σοφές μορφές είχαν αυτήν την ευλογία. Ας δούμε λοιπόν σήμερα ένα απόσπασμα από τον “Λόγον περί της ενανθρωπήσεως του Λόγου και της διά σώματος προς ημάς επιφανείας αυτού”, του αγίου και Μεγάλου Αθανασίου, πατριάρχη Αλεξανδρείας (σε απόδοσή μας στη νεοελληνική):

Πανανθρώπινο αίτημα είναι η ειρήνη. Όλοι την επιθυμούν από τα βάθη της καρδιάς τους. Ιδιαίτερα στις ταραγμένες μέρες μας, που οι άνθρωποι δοκιμάζονται από την επιδημία του Covid-19 και τις εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο και αλλού, τόσο και πιο απελπισμένη υψώνεται στον ουρανό μυριόστομη κραυγή και απαίτηση: Ειρήνη! Θέλουμε ειρήνη στη γη!

Κυριακή σήμερα “προ της Χριστού Γεννήσεως” και αξιοποιούμε την ευκαιρία για να δούμε πώς ένας από τους μεγάλους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας προσεγγίζει και ερμηνεύει το Γεγονός της Γεννήσεως του Ιησού Χριστού και Σωτήρα του κόσμου. Πρόκειται για τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο (328/30-389/90), ο οποίος στην Ομιλία του με θέμα “Εις τα Θεοφάνεια, είτουν Γενέθλια του Σωτήρος” (Μigne, Ελληνική Πατρολογία, 36, 312 εξ.) αναφέρει και τα επόμενα (σε απόδοσή μας στη νεοελληνική):

Συνεχίζουμε την ανάπτυξη του θέματος για το τι πρεσβεύει η Εκκλησία μας πάνω στο ζήτημα της Θείας Πρόνοιας και της τύχης. Επιβεβαιώνοντας, κατά κάποιο τρόπο, τη διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης, ο Ιησούς Χριστός διακηρύττει ότι ο Θεός είναι Πατέρας μας, γι’ αυτό συμβουλεύει τους ανθρώπους “να ζητούν και θα τους δοθεί, να ψάχνουν και θα βρουν, να χτυπούν την πόρτα και θα τους ανοιχτεί” (Ματθ. 7,7). Ποιό είναι το νόημα αυτών των παροτρύνσεων;