Οι 15 κίνδυνοι για την κυπριακή οικονομία και πώς θα αντιμετωπιστούν – Οι ενέργειες του Υπουργείου Οικονομικών

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Πλεονασματικός κατά 659 εκατ. ευρώ ο πρώτος προϋπολογισμός της Κυβέρνησης Χριστοδουλίδη - Τι προνοεί - Δείτε βίντεο

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην Έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων που εγκρίθηκε μαζί με τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2024, «σε γενικές γραμμές, οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι διαχωρίζονται σε κινδύνους που προκύπτουν από το εσωτερικό περιβάλλον και σε κινδύνους από το εξωτερικό περιβάλλον».

Βάσει της Έκθεσης, οι κίνδυνοι που προκύπτουν από το εσωτερικό περιβάλλον, αφορούν, μεταξύ άλλων, τις προκλήσεις που προκύπτουν από τον πληθωρισμό, και αυξάνουν τις λειτουργικές δαπάνες, (κυρίως λόγω της αύξησης των τιμών των καυσίμων και ενέργειας), και του κόστους κατασκευαστικών έργων (ένεκα της αύξησης του κόστους των πρώτων υλών).

Επίσης, βασικό κίνδυνο για την οικονομία αποτελούν και τα δάνεια που παραχωρήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια μέσω διαφόρων Οντοτήτων Δημοσίου Δικαίου (ΟΔΔ) και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών σε φυσικά πρόσωπα και καθίστανται μη εξυπηρετούμενα, η ενεργοποίηση ενδεχόμενων υποχρεώσεων που πηγάζουν από κρατικές εγγυήσεις και η αύξηση των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους λόγω αύξησης των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και της σταδιακής απόσυρσης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, καθώς και της πολιτικής που θα ακολουθήσει η ΕΚΤ ως προς την αγορά ομολόγων μέσω της επανεπένδυσης χρέους που λήγει στο χαρτοφυλάκιο της και κατ’ επέκταση αύξησης των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.

Κίνδυνοι για την οικονομία μπορεί να αποτελέσουν ενδεχόμενες υποχρεώσεις που δύναται να προκύψουν σε βάρος της Δημοκρατίας από μη βιώσιμα συνταξιοδοτικά ταμεία, δικαστικές υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Δικαιοσύνης και αφορούν, μεταξύ άλλων, υποθέσεις σε σχέση με αποφάσεις της Αρχής Εξυγίανσης των Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων, καθώς και ενδεχόμενες αρνητικές οικονομικές επιδόσεις των Κρατικών οργανισμών, των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των συμβάσεων που έχουν γίνει στα πλαίσια Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα.

Πρόστιμα ΕΕ, ΓεΣΥ και ελλείμματα ΟΚΥπΥ

Η κυπριακή οικονομία, εξάλλου, κινδυνεύει και από ενδεχόμενη επιβολή προστίμων λόγω μη συμμόρφωσης, μερικώς ή πλήρως, με το Κοινοτικό Κεκτημένο, όπως για παράδειγμα η επιβολή προστίμου στα πλαίσια της καταδικαστικής απόφασης σχετικά με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1991, για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.

Επιπρόσθετα των πιο πάνω, η επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών από το ΓεΣΥ, κυρίως μέσω ανάγκης χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του ΟΚΥπΥ για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την περίοδο που έχει καθοριστεί από την σχετική νομοθεσία, και η οποία λήγει στις 31/05/2024, ή/και από τη μη ανάληψη υποχρεώσεων που προβλέπεται από το ΓεΣΥ από το σφαιρικό προϋπολογισμό του ΟΑΥ, καθώς επίσης και η απώλεια εσόδων, από τη μη επίτευξη οροσήμων συγχρηματοδοτούμενων έργων και έργων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), αποτελούν επιπρόσθετους και σημαντικούς κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά και κατ’ επέκταση για την κυπριακή οικονομία.

Επιπλέον, η κυπριακή οικονομία κινδυνεύει και από υπέρμετρες δαπάνες που ενδέχεται να προκύψουν από την αυξημένη ροή μεταναστών.

Οι εξωγενείς παράγοντες

Σε ό,τι αφορούν τους εξωγενείς κινδύνους, σύμφωνα με την Έκθεση, οι κίνδυνοι που προκύπτουν από το εξωτερικό περιβάλλον αφορούν κυρίως την συνέχιση των πληθωριστικών πιέσεων λόγω της συνεχιζόμενης σύρραξης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, καθώς και άλλες αρνητικές εξελίξεις στις οικονομίες άλλων χωρών με επιπτώσεις σε βασικούς παραγωγικούς τομείς της κυπριακής οικονομίας, που θα οδηγήσουν σε χαμηλότερο (από τον προβλεπόμενο) ρυθμό ανάπτυξης και επιδείνωσης των δημοσιονομικών δεικτών, (π.χ. δημοσιονομικό ισοζύγιο, δημόσιο χρέος, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), καθώς και του επιπέδου ανεργίας.

Ακόμη, η συνέχιση ή/και επιβολή νέων κυρώσεων στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της Κυπριακής οικονομίας και κατά κύριο λόγο τον τομέα των υπηρεσιών, αποτελούν βασικό κίνδυνο για την οικονομία, αφού οι επιπτώσεις αυτές περιλαμβάνουν την περαιτέρω διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και σημαντική αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος διαβρώνει το πραγματικό εισόδημα των πολιτών, με αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και στα έσοδα του κράτους.

Την ίδια ώρα, η επιβάρυνση των δημόσιων δαπανών λόγω συνεπειών από την κλιματική αλλαγή όπως φυσικές καταστροφές και ανάγκη για αποζημιώσεις στον γεωργικό τομέα και η επιδείνωση γεωπολιτικών εξελίξεων που θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα, αποτελούν κι αυτά βασικούς εξωγενείς κινδύνους για την κυπριακή οικονομία.

Πάντως, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, «τα πρόσφατα γεγονότα (βλ. Ρωσική εισβολή και Πανδημία), έχουν αναδείξει την ανάγκη για την διαρθρωτική στήριξη των τομέων παραγωγής, με σκοπό τη δημιουργία μίας ανταγωνιστικής και αυτάρκης οικονομίας».

Ως εκ τούτου, και λαμβάνοντας υπόψη τους πιο πάνω κινδύνους, τονίζεται στην Έκθεση, «επιβάλλεται η διατήρηση μιας συνετούς οικονομικής πολιτικής υιοθετώντας την κατάλληλη περιοριστική δημοσιονομική πολιτική για αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων και παράλληλα την προώθηση στοχευμένων μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δράσεων που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονομίας, θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας και θα απεγκλωβίσουν την οικονομία στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα».

Τα μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων

Σύμφωνα, εξάλλου, με την Έκθεση, τα κύρια μέτρα που έχουν ληφθεί ή προγραμματίζεται να ληφθούν για μετριασμό των πιο πάνω κινδύνων είναι τα ακόλουθα:

• Μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός σχεδιασμός στην βάση ρεαλιστικών παραδοχών και αυστηρή προσήλωση στον στόχο του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού.
• Μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις ύψους €1,2 δις μέχρι το 2026, μέσω της υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με έμφαση στην πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
• Μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης της και διεύρυνσης της παραγωγικής βάσης της οικονομίας, με τη μετάβαση υφιστάμενων τομέων σε πιο δυναμικές μορφές ανάπτυξης και την προώθηση νέων παραγωγικών τομέων, όπως της τεχνολογίας, της έρευνας, οι οποίοι θα δημιουργήσουν νέες και ποιοτικές θέσεις εργασίας.
• Μέτρα ανακούφισης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν.
• Διαρθρωτικές αλλαγές στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, περιλαμβανομένης της υλοποίησης της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και της ενίσχυσης της διακυβέρνησης και τις εποπτείας των Οντοτήτων Δημοσίου Δικαίου.
• Παρακολούθηση από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας των δανείων που παραχωρήθηκαν με κυβερνητικές εγγυήσεις σε συστηματική βάση.
  Λήψη σειράς μέτρων για διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
• Προώθηση της εφαρμογής και χρήσης του Προϋπολογισμού στη Βάση Δραστηριοτήτων (χρησιμοποιώντας Δείκτες Απόδοσης/Επίδοσης), καθώς και του Πράσινου Προϋπολογισμού, ως εργαλεία καλύτερης αξιολόγησης και καταμερισμού των δαπανών.