Κομισιόν: Στη δημοσιότητα η Έκθεση για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο για το 2025 - Τα κυριότερα συμπεράσματα

Α. Διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς

«Μεγάλο έργο», γράφει η Έκθεση, «επιτελείται για τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, ενώ έχουν ξεκινήσει περισσότερες έρευνες. Η ειδική ομάδα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία υπάγεται στον Γενικό Εισαγγελέα, συνέχισε να εποπτεύει τις έρευνες και τη δίωξη αδικημάτων διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και διοργάνωσε επιμόρφωση σχετικά με την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων. Η εμπειρογνωσία αυτή ήταν ζωτικής σημασίας, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία ύψους άνω των 8 εκατ. EUR σε εγχώριες υποθέσεις το 2024, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.

Το 2024 συνολικά πέντε άτομα καταδικάστηκαν για αδικήματα διαφθοράς σε τέσσερις εκδικασθείσες υποθέσεις, ενώ η αστυνομία ερεύνησε 13 υποθέσεις διαφθοράς, μεταξύ άλλων σε υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο (σε σύγκριση με τρεις καταδικαστικές αποφάσεις και πέντε έρευνες το προηγούμενο έτος). Το 2025 κινήθηκαν έξι νέες έρευνες. Αναφέρθηκε επίσης σημαντικός αριθμός υποθέσεων διαφθοράς, κυρίως σε χαμηλό επίπεδο, στις οποίες εμπλέκονται τοπικές διοικήσεις και αρχές.

Το 2024 κινήθηκαν ή δικάστηκαν δεκατέσσερις υποθέσεις διαφθοράς στον αθλητισμό, ενώ βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη έρευνα για υψηλόβαθμο αξιωματούχο στον τομέα του αθλητισμού που ξεκίνησε στα τέλη του 2023.

Πολλές από τις 15 διώξεις για διαφθορά που συνδέονται με το πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές που έχει πλέον ανασταλεί, οι οποίες κινήθηκαν από τον Γενικό Εισαγγελέα βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη και 26 φυσικά και νομικά πρόσωπα διώκονται επί του παρόντος. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διερεύνησε μία υπόθεση διαφθοράς το 2024, η οποία αντιπροσώπευε περίπου το 4% του συνολικού αριθμού των υποθέσεων της Ευρωπαϊκής  Εισαγγελίας  στην  Κύπρο.  Η  κοινωνία  των  πολιτών  [σ.σ. Oxygen of Democracy και CIReN] έχει εκφράσει συνεχιζόμενες ανησυχίες σχετικά με συστημικές αδυναμίες, καθυστερήσεις στις έρευνες και τις διώξεις, καθώς και εκλαμβανόμενη έλλειψη αμεροληψίας στον τρόπο αντιμετώπισης των υποθέσεων σε υψηλό επίπεδο, τασσόμενη υπέρ αποτελεσματικότερων ελέγχων και ισορροπιών και υπέρ της ανάγκης για περισσότερη εξειδίκευση και περισσότερους πόρους. »

1. Διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα

Όπως η Έκθεση σημειώνει, «σημειώθηκε κάποια περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά τη σύσταση για σαφέστερη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα. Μετά την ολοκλήρωση συγκριτικής μελέτης τον Μάιο 2024, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εκπόνησε δέσμη νομοθετικών προτάσεων με στόχο τον διαχωρισμό του διττού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα και τις υπέβαλε στη Νομική Υπηρεσία για νομικό έλεγχο τον Νοέμβριο 2024 και τον Απρίλιο 2025. Σύμφωνα με την πρόταση, ο Γενικός Εισαγγελέας θα διατηρήσει τον ρόλο του ως νομικού συμβούλου του κράτους και επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας, ενώ οι εξουσίες δίωξης θα μεταβιβαστούν στον νέο θεσμό του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου. Η πρόταση προβλέπει επίσης οκταετή, μη ανανεώσιμη θητεία τόσο για τους αξιωματούχους όσο και για τους βοηθούς τους, οι οποίοι διορίζονται από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Τον Ιούνιο 2025 η Νομική Υπηρεσία ολοκλήρωσε τον έλεγχο μετά από εκτενή αναδιατύπωση των νομοσχεδίων, λαμβάνοντας υπόψη ορισμένες πτυχές της μεταρρύθμισης. Το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τα νομοσχέδια στις 2 Ιουλίου 2025, τα οποία θα υποβληθούν τώρα στο Κοινοβούλιο. Παράλληλα, η κυβέρνηση σχεδιάζει τον διοικητικό διαχωρισμό της Νομικής Υπηρεσίας και τη σύσταση του νέου θεσμικού οργάνου. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κατά την παρουσίαση του προγραμματισμού διακυβέρνησης για το 2025, αναφέρθηκε στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Νομικής Υπηρεσίας και εξήγησε ότι αυτή είναι σημαντική για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς. Συνεπώς, έχει σημειωθεί κάποια περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του συγκεκριμένου στοιχείου της σύστασης που διατυπώθηκε τα προηγούμενα έτη.»

Γ. Έλεγχος των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα σε σχέση με τη μη άσκηση δίωξης ή διακοπή της ποινικής διαδικασίας

Με βάση την Έκθεση για το 2025 «έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος ως προς τη σύσταση για την καθιέρωση αποτελεσματικού ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας. Η πρόταση, η οποία υποβλήθηκε από την κυβέρνηση στη Νομική Υπηρεσία για νομικό έλεγχο τον Νοέμβριο του 2024, προβλέπει ότι οι αποφάσεις του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου θα πρέπει να βασίζονται σε προκαθορισμένα κριτήρια, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να υπόκειται στον έλεγχο του Ανώτατου Δικαστηρίου. Ο Γενικός Εισαγγελέας έκρινε ότι οι προτεινόμενες διατάξεις είναι ελλιπείς και εξέφρασε επιφυλάξεις όσον αφορά την καθιέρωση δικαστικού ελέγχου. Συνεπώς, ζήτησε τη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο εξέφρασε τις απόψεις του στις 17 Ιουνίου 2025. Το θέμα εξετάζεται τώρα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης. Παράλληλα, η Νομική Υπηρεσία ανέστειλε τα σχέδια για τη θέσπιση εσωτερικής διαδικασίας ελέγχου, εν αναμονή της έκβασης της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισης. Σε διάφορες περιπτώσεις, τόσο το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο όσο και το Ανώτατο Δικαστήριο επανέλαβαν την πάγια νομολογία ότι, σύμφωνα με το ισχύον συνταγματικό πλαίσιο, οι αποφάσεις του Γενικού Εισαγγελέα για διακοπή της ποινικής διαδικασίας δεν υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο. Η κοινωνία των πολιτών [σ.σ. Oxygen of Democracy, ΟΠΕΚ, CIReN και CRoLEV] θεωρεί τον έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα ως τη σημαντικότερη πτυχή της μεταρρύθμισης. Συνεπώς, έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του συγκεκριμένου στοιχείου της σύστασης που διατυπώθηκε τα προηγούμενα έτη.»

Δ. Κεφάλαιο για Ελεγκτική Υπηρεσία

Σημειώνεται ότι στο κεφάλαιο που αφορά στην Ελεγκτική Υπηρεσία, η έκθεση αναφέρει ότι «η Ελεγκτική Υπηρεσία δεν έχει μέχρι στιγμής αντιμετωπίσει περαιτέρω προσκλήσεις ή δυσχέρειες, κυρίως λόγω της καλής σχέσης συνεργασίας με τη Νομική Υπηρεσία».