Ο Γκουτέρες και η ουδετερότητα-παγίδα
Αν κάτι ξεχώρισε από τη συνάντηση, ήταν η παθητικότητα του ΓΓ. Αντί να σταθεί απέναντι στην αδιαλλαξία Τατάρ, περιορίστηκε να μιλήσει για «δέσμευση να συνεχίσει την προσπάθεια» και να διαβεβαιώσει ότι «η διαδικασία παραμένει ζωντανή». Καμία αναφορά στο ποια θα είναι η βάση των διαπραγματεύσεων. Καμία πίεση προς την τουρκική πλευρά. Ούτε λέξη για το ότι η τουρκοκυπριακή ηγεσία απορρίπτει ευθέως τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Αυτή η στάση δεν είναι ουδετερότητα, είναι συγκάλυψη. Γιατί όταν ο ΓΓ ακούει τον Τατάρ να μιλά για «δύο κράτη» και δεν αντιδρά, τότε το μήνυμα που στέλνεται είναι ότι όλα τα σενάρια μπαίνουν στο τραπέζι. Κι έτσι, η τουρκική πλευρά κερδίζει χρόνο και έδαφος, ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά εγκλωβίζεται σε έναν διάλογο χωρίς σταθερές.
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και το Κραν Μοντανά
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης προσπάθησε να κρατήσει ισορροπίες. Μίλησε για επιστροφή στις συνομιλίες «από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά», ευχαρίστησε τον Γκουτέρες για τη «δέσμευσή» του και ανακοίνωσε ότι η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, θα συνεχίσει επαφές αμέσως μετά τις παράνομες «εκλογές» στα κατεχόμενα, με στόχο την πραγματοποίηση μιας πενταμερούς διάσκεψης πριν το τέλος του χρόνου.
Όμως το κενό, είναι εμφανές: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, απέφυγε να πει ξεκάθαρα εάν αποδέχεται το πλαίσιο Γκουτέρες του 2017. Γιατί πίσω από την αόριστη αναφορά στο «σημείο που σταμάτησαν οι συνομιλίες», κρύβεται η πιο δύσκολη αλήθεια. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει συγκλίσεις που αγγίζουν τα όρια χαλαρής συνομοσπονδίας, με μόνιμη τουρκική επιρροή στη λειτουργία του κράτους. Η σιωπή του Προέδρου δίνει την εντύπωση είτε ότι δεν θέλει να δυσαρεστήσει τον ΟΗΕ, είτε ότι αφήνει όλα τα σενάρια ανοιχτά – κάτι που αποδυναμώνει τη θέση της Λευκωσίας.
Ο Τατάρ σε ρόλο κατήγορου
Αντίθετα, ο Ερσίν Τατάρ δεν είχε καμία αμφιβολία για τη δική του γραμμή. Βγήκε από τη συνάντηση με δηλώσεις που ισοδυναμούν με απόρριψη ολόκληρου του πλαισίου του ΟΗΕ: «Δεν θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά. Η βάση είναι η κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς».
Πήγε ακόμη παραπέρα, επιτιθέμενος προσωπικά στον Νίκο Χριστοδουλίδη: «Η ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ήταν γεμάτη μισαλλοδοξία, εχθρότητα και προσβολές». Και δεν σταμάτησε εκεί. Μίλησε για «ανακολουθία λόγων και έργων» από την ελληνοκυπριακή ηγεσία, κατηγορώντας την για συλλήψεις Τουρκοκυπρίων, χρήση της Interpol, απόρριψη συνεργασίας ακόμη και στην κατάσβεση πυρκαγιών και για εξοπλιστικές επενδύσεις.
Παράλληλα, παρουσίασε εαυτόν ως «έτοιμο για συνεργασία» σε τομείς όπως η ενέργεια, το εμπόριο και ο τουρισμός, προβάλλοντας την ατζέντα των «δύο κρατών» με πρακτικό μανδύα. Και φυσικά, δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για την προτροπή του να αναγνωριστεί το ψευδοκράτος, ζητώντας μάλιστα από την «βουλή» του να υιοθετήσει ομόφωνα τη θέση αυτή.
Πορεία προς την πενταμερή – Με ποια βάση;
Η μοναδική «είδηση» που προέκυψε είναι η προαναγγελία μιας πενταμερούς διάσκεψης (5+1) πριν το τέλος του 2025. Ο Πρόεδρος την παρουσίασε ως βήμα ουσιαστικής προετοιμασίας. Ο Τατάρ δήλωσε σίγουρος ότι «θα είναι εκεί». Ο Γκουτέρες απλώς σημείωσε ότι η διαδικασία συνεχίζεται.
Το ερώτημα είναι, σε ποια βάση; Ο Πρόεδρος μιλά για Κραν Μοντανά, ο Τατάρ το απορρίπτει, ο ΓΓ σιωπά. Αν ο ΟΗΕ συνεχίσει να λειτουργεί ως διαιτητής που «κρατά το ρολόι» χωρίς να επιβάλλει τους κανόνες του παιχνιδιού, η πενταμερής κινδυνεύει να καταλήξει σε ένα ακόμη άγονο ανακοινωθέν.
Οι διαφορετικές ερμηνείες κομμάτων
Την ίδια στιγμή, το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο μοιάζει να κινείται σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Η ΕΔΕΚ κατήγγειλε το πλαίσιο Γκουτέρες ως «χαλαρή συνομοσπονδία» και «παραβίαση του ευρωπαϊκού κεκτημένου». Η ΔΗΠΑ, αντίθετα, υποδέχθηκε θετικά την τριμερή, χαιρετίζοντας την «επιμονή του ΟΗΕ» και μιλώντας για «σοβαρή προσέγγιση» από τη Λευκωσία.
Η εικόνα είναι ενός εσωτερικού μετώπου διχασμένου, με κόμματα που στηρίζουν την ίδια κυβέρνηση, να διατυπώνουν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις. Αυτό όχι μόνο αποδυναμώνει την εθνική γραμμή, αλλά αφήνει και τον ΓΓ να «κρύβεται» πίσω από την έλλειψη συνοχής της ελληνοκυπριακής πλευράς.
Η δεύτερη ματιά
Η πρώτη ανάγνωση της τριμερούς είναι ότι «δεν υπήρξε ουσιαστικό αποτέλεσμα». Η δεύτερη ματιά, όμως, δείχνει κάτι βαθύτερο:
Έναν Τατάρ που εργαλειοποιεί τον ΟΗΕ για να προωθήσει την ατζέντα δύο κρατών.
Έναν Χριστοδουλίδη που αποφεύγει τις καθαρές απαντήσεις στο πλαίσιο Γκουτέρες.
Και πάνω απ’ όλα, έναν Γκουτέρες που συμπεριφέρεται σαν θεατής σε ένα έργο που ο ΟΗΕ θα έπρεπε να σκηνοθετεί.
Το αποτέλεσμα είναι ένα επικίνδυνο κενό: Ο ΟΗΕ δεν χαράσσει καμία «κόκκινη γραμμή», η τουρκική πλευρά ανεβάζει τον πήχη της αδιαλλαξίας και η ελληνοκυπριακή πλευρά κινείται ανάμεσα σε ευχές και αμφισημίες.
Αν αυτή η εικόνα μεταφερθεί και στην πενταμερή, τότε το Κυπριακό δεν θα μπει σε τροχιά λύσης. Θα παραμείνει έρμαιο μιας διαδικασίας που εξυπηρετεί μόνο την Άγκυρα και αφήνει την Κύπρο να μετρά χαμένα χρόνια και ευκαιρίες.
