Κυπριακό: Μεταξύ τεχνικών λύσεων και πολιτικών ναρκών - Η διπλωματία σε ρόλο «χαρτογράφου»
Η άτυπη πενταμερής της Νέας Υόρκης κατέδειξε για ακόμα μία φορά την αναντιστοιχία ανάμεσα στην τεχνική πρόθεση και την πολιτική βούληση.
Συμπληρώνονται 51 χρόνια από την τουρκική εισβολή της 20ής Ιουλίου 1974, μια ημέρα που σημάδεψε ανεξίτηλα τη νεότερη ιστορία του νησιού, αφήνοντας πίσω της χιλιάδες νεκρούς, αγνοούμενους, πρόσφυγες και μια πατρίδα διχοτομημένη.
Η στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας, με την κωδική ονομασία «Αττίλας», ξεκίνησε τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974 με μαζικές αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις στην περιοχή Πέντε Μίλι δυτικά της Κερύνειας. Υπό τη διοίκηση του αντιστράτηγου Νουρετίν Ερσίν, περίπου 40.000 Τούρκοι στρατιώτες αποβιβάστηκαν ανενόχλητοι, ενώ αλεξιπτωτιστές ρίπτονταν σε στρατηγικά σημεία γύρω από τη Λευκωσία. Η ελληνική και ελληνοκυπριακή αντίδραση ήρθε καθυστερημένα, επιτρέποντας στους εισβολείς να παγιώσουν θέσεις και να δημιουργήσουν στρατηγικό προγεφύρωμα.
Η Τουρκία, με πρόσχημα την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης έπειτα από το πραξικόπημα κατά του Προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ (15 Ιουλίου), ισχυρίστηκε πως η επέμβασή της ήταν «ειρηνική». Όμως, τα γεγονότα την διέψευσαν. Άμαχοι δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν, αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν, ενώ χιλιάδες Ελληνοκύπριοι ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες.
Χάος στην Αθήνα – Αντίσταση στην Κύπρο
Η Χούντα στην Αθήνα αιφνιδιάστηκε και κατέρρευσε υπό το βάρος της κρίσης. Η γενική επιστράτευση εξελίχθηκε σε φιάσκο, αποκαλύπτοντας την επιχειρησιακή ανεπάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος. Ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Μπονάνος, παρακολουθούσε τις εξελίξεις ανήμπορος, ενώ ο ισχυρός άνδρας της Χούντας, Δημήτριος Ιωαννίδης, αποχώρησε από συνάντηση, φωνάζοντας στον Αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο: «Μας εξαπατήσατε... Ημείς θα κηρύξωμεν πόλεμον!».
Στην Κύπρο, η Εθνική Φρουρά και η ΕΛΔΥΚ, με περίπου 12.000 μαχητές και χωρίς αεροπορική κάλυψη, αντιστάθηκαν με ηρωισμό. Ελληνοκύπριοι πολίτες, αψηφώντας τον θάνατο, ανέλαβαν δράση με ό,τι μέσα διέθεταν, μαχόμενοι ακόμη και από τις στέγες των σπιτιών τους.
Διπλωματικά παιχνίδια και η αναποτελεσματική ειρήνευση
Παρά το ψήφισμα 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για κατάπαυση του πυρός και αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, η Τουρκία προχώρησε ανενόχλητη στην εδραίωση των θέσεών της. Η ανακωχή που συμφωνήθηκε στις 22 Ιουλίου, δεν εφαρμόστηκε ουσιαστικά ποτέ.
Η εκεχειρία παραβιάστηκε επανειλημμένα και η κατάσταση επιδεινώθηκε, με αποκορύφωμα το δεύτερο κύμα της εισβολής στις 14 Αυγούστου 1974 – τον αποκαλούμενο «Αττίλα 2». Οι τουρκικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Μόρφου, την Αμμόχωστο, την Καραπασία και εδραίωσαν την κατοχή στο 36,2% της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκτοπίζοντας πάνω από 200.000 Ελληνοκυπρίους.
Μνήμη και υποχρέωση
Η 20ή Ιουλίου δεν είναι απλώς μια επέτειος, αλλά μια υπενθύμιση χρέους: για διατήρηση της ιστορικής μνήμης, για αποκατάσταση της δικαιοσύνης και για διεκδίκηση της επανένωσης του νησιού, μέσα από μια δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση. Μια λύση που θα εξασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των Κυπρίων, χωρίς ξένες εγγυήσεις και στρατούς κατοχής.
