Το 1941 στο Σαράγεβο μία μουσουλμάνα έκρυψε την Εβραία φίλη της σώζοντάς την από τα χέρια των Ναζί κι ένα βέβαιο ταξίδι σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μισό αιώνα μετά η μοίρα τα έφερε έτσι ώστε η ίδια αυτή μουσουλμάνα να βρεθεί παγιδευμένη στην πολιορκημένη από τους Σέρβους πόλη με την Εβραία φίλη της να φροντίζει να τη βγάλει από κει με ασφάλεια!
Το timing είναι ταυτόχρονα το καλύτερο και το χειρότερο για την ταινία μικρού μήκους Sevap/Mitzvah της Sabina Vajrača που κάνει αυτό το διάστημα τον γύρο των παγκόσμιων φεστιβάλ (και είναι φαβορί για μια οσκαρική υποψηφιότητα) για να διηγηθεί μια απίστευτη αλλά πέρα για πέρα αληθινή ιστορία φιλίας και ανθρωπιάς ανάμεσα σε δύο υποτίθεται “αιώνιους εχθρούς” σε μια περίοδο που Ισραηλίτες και Παλαιστίνιοι αλληλοσκοτώνονται για πολλοστή φορά στο σφαγείο της Μέσης Ανατολής. Η αραβική λέξη Sevap και η εβραϊκή Mitzvah σημαίνουν το ίδιο πράγμα: Μια καλή πράξη. “Ηθελα να αφηγηθώ μια ιστορία για Εβραίους και μουσουλμάνους που συνυπάρχουν αρμονικά και βοηθάει ο ένας τον άλλον, ένα αφήγημα που δεν ακούγεται πια και τόσο συχνά” είπε η Vajrača στο Jewish Telegraphic Agency, πρόσφυγας και η ίδια έχοντας δραπετεύσει ως έφηβη από την κόλαση του πολέμου της Βοσνίας βρίσκοντας καταφύγιο στις ΗΠΑ.
Η ιστορία
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής εισβολής στη Γιουγκοσλαβία το 1941 το Σαράγεβο βομβαρδίστηκε ανελέητα. Στους δρόμους Γκεσταπίτες και άντρες της Ούστασε, της κροατικής φασιστικής ομάδας που λυμαίνονταν Κροατία και Βοσνία εκείνη την περίοδο διαπράττοντας εγκλήματα που φρίκαραν ακόμα και τους Ναζί, συλλάμβαναν ή εκτελούσαν Εβραίους και λεηλατούσαν τις περιουσίες τους. Η εβραϊκή οικογένεια Kabiljo ήταν ανάμεσα σε εκείνες που έφυγαν για να σωθούν στα γύρω δάση και επέστρεψαν για να βρουν το σπίτι τους κατεστραμμένο. Οι φίλοι και γείτονές τους Mustafa και Zejneba Hardaga ένα ζευγάρι Βόσνιων μουσουλμάνων (Μπόσνιακ) προσφέρθηκαν να κρύψουν στο σπίτι τους την οικογένεια Kabiljo, τον Josef Kabiljo, τη σύζυγό του Rifka και τα δυο τους παιδιά. Μάλιστα ενώ η θρησκευτική παράδοση των μουσουλμάνων επιτάσσει τις γυναίκες να κρύβουν το πρόσωπό τους με πέπλο στην παρουσία ξένων ανδρών, ο Mustafa είπε στις γυναίκες του σπιτιού πως αυτό δεν είναι απαραίτητο, γιατί οι Kabiljo “είναι πλέον μέλη της ίδιας οικογένειας και όχι ξένοι”. “Ό,τι έχουμε είναι και δικό σας, να νώθετε σαν στο σπίτι σας” είπε ο Mustafa στους ευγνώμονες Kabiljo.
Οι φασίστες της διαβόητης Ούστασε ήταν αποφασισμένοι να καθαρίσουν τη Βοσνία απ’ τους Σέρβους, τους Εβραίους και τους Ρομά, πετυχαίνοντας μέχρι το τέλος του πολέμου να εξοντώσουν τους 12.000 από τους 14.000 Εβραίους της περιοχής. Όμως η οικογένεια Kabiljo κρυμμένη στο σπίτι των Hardaga, που πήραν μεγάλο ρίσκο, κατάφερε να επιζήσει και αργότερα να μετοικήσει στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ.
Πενήντα χρόνια μετά η 76χρονη Zejneba Hardaga βρίσκεται η ίδια στόχος μιας άλλης εθνοκάθαρσης, χήρα (ο άνδρας της είχε πεθάνει στα 60s) και παγιδευμένη στο Σαράγεβο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τους Σέρβους (Απρίλιος 1992 - Φεβρουάριος 1996, η μεγαλύτερη σε διάρκεια πολιορκία της σύγχρονης ιστορίας). Η Zejneba περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της μέρας κλεισμένη σε ένα υπόγειο μαζί με την κόρη της Sara τον γαμπρό της Branimir και την 9χρονη εγγονή της Sacha, επιβιώνοντας με οτιδήποτε μπορούσαν να βρουν να φάνε και να πιουν, για ένα διάστημα το μοναδικό τους φαγητό ήταν σούπα φτιαγμένη από χορτάρι που μάζευαν από τη γειτονιά. Έξω το σερβικό πυροβολικό και οι ελεύθεροι σκοπευτές θέριζαν τον παγιδευμένο πληθυσμό - πάνω από 11.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας.
Την ίδια ώρα στην Ιερουσαλήμ η Rifka Kabiljo και η οικογένειά της (που είχαν κρατήσει επαφή με τους Hardaga όλα αυτά τα χρόνια) παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα τα τεκταινόμενα στη μαρτυρική Βοσνία. Επικοινώνησαν με έναν Ισραηλινό δημοσιογράφο που βρισκόταν εκεί καλύπτοντας τον πόλεμο ζητώντας του να εξακριβώσει εάν η φίλη τους είναι ζωντανή. Εκείνος εντόπισε τη Zejneba και την οικογένειά της και ενημέρωσε σχετικά τους Kabiljo που επικοινώνησαν με το Yad Vashem, το Ίδρυμα για τη Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων του Ολοκαυτώματος που τιμά τους Δίκαιους των Εθνών (Righteous Among the Nations) δηλαδή όσους μη-Εβραίους βοήθησαν με κίνδυνο της ζωής τους Εβραίους πολίτες κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, ανάμεσά τους και οι Hardaga που αναγνωρίστηκαν το 1984. Το Yad Vashem ζήτησε από τον Βόσνιο πρόεδρο την άδεια ώστε η οικογένεια της Zejneba να εγκαταλείψει τη χώρα όμως εκείνος αρνήθηκε. Οι Kabiljo δεν το έβαλαν κάτω και πήγαν την υπόθεση μέχρι το γραφείο του ισραηλινού πρωθυπουργού Yitzhak Rabin η παρέμβαση του οποίου αποδείχθηκε καθοριστική. Στις αρχές του 1994 ένα κομβόι έξι λεωφορείων μετέφερε 300 -κυρίως Εβραίους- πρόσφυγες έξω από τα καπνισμένα ερείπια του Σαράγεβο - ανάμεσά τους βρισκόταν η Zejneba και η οικογένειά της. Όταν ρωτήθηκαν σε ποια χώρα θα ήθελαν να μείνουν, η Zejneba ζήτησε να πάνε στο Ισραήλ και να στους σωτήρες τους. Πέθανε εκεί ένα χρόνο αργότερα.
Το χρέος είχε ξεπληρωθεί. Η καλή πράξη ανταποδώθηκε.
Η Sabina Vajrača, Μπόσνιακ η ίδια στην καταγωγή, ήθελε να αφηγηθεί ιστορίες Εβραίων και μουσουλμάνων που σώζουν -αντί να σκοτώνουν- ο ένας τον άλλον, από τότε που της είπε η γιαγιά της το περιστατικό που στοίχειωσε τη ζωή και τη μνήμη της. Ήταν 9 χρονών όταν είδε από το παράθυρο τους Ναζί να μαζεύουν τη συνομήλικη Εβραία φίλη και γειτόνισσά της μαζί με την οικογένειά της. Έτρεξε να βοηθήσει όμως οι γονείς της την εμπόδισαν λέγοντας πως είναι επικίνδυνα έξω. Τελικά το κορίτσι και η οικογένειά της πέθαναν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και η γιαγιά της Vajrača δεν συγχώρεσε ποτέ τον εαυτό της που δεν μπόρεσε να βοηθήσει - άσχετα εάν ήταν ένα μικρό κορίτσι. Η ίδια η σκηνοθέτις έζησε τη φρίκη του πολέμου στο πετσί της, όταν η μικρή πόλη της βόρειας Βοσνίας όπου ζούσε έπεσε στα χέρια των Σέρβων. Η οικογένειά της στοχοποιήθηκε αμέσως επειδή ο πατέρας της εργαζόταν για λογαριασμό ανθρωπιστικών οργανώσεων που βοηθούσαν τα θύματα του πολέμου. Οι Σέρβοι τους απείλησαν ότι θα έστελναν την 14χρονη τότε Sabina σε κάποιο από τα διαβόητα στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου χιλιάδες γυναίκες Μπόσνιακς βιάζονταν συστηματικά από τους στρατιώτες. Αμέσως οι γονείς της απευθύνθηκαν σε όποιον γνώριζαν προκειμένου να φυγαδεύσουν την κόρη τους από τη χώρα. “Τελικά με έσωσαν δύο Χριστιανές, μία Σέρβα και μία Κροάτισσα” είπε στο JTA. “Γι’ αυτό η ιστορία που αφηγείται το Sevap/Mitzvah είναι κατά ένα τρόπο προσωπική”.
Η κόρη της Zejneba, Sara Pecanac ζει ακόμα στην Ιερουσαλήμ έχοντας ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό και δουλεύοντας για πολλά χρόνια στο Yad Vashem. Σε μια συνέντευξή της το 2013 θυμήθηκε τη συνάντηση της μητέρα της με τον Rabin λίγο μετά την άφιξή τους από τη Βοσνία. Του είπε ότι ήθελε να του δώσει μια συμβουλή αφήνοντας άφωνους τους παρευρισκόμενους. “Ποια είναι αυτή η ηλικιωμένη που θέλει να συμβουλεύσει τον ίδιον τον ισραηλινό πρωθυπουργό;” αναρωτήθηκαν.
Εκείνος δέχθηκε και η συμβουλή της ήταν “σας παρακαλώ, προσπαθήστε για ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Μην κάνετε την Ιερουσαλήμ Σαράγεβο”.
Ειδήσεις σήμερα:
Μεγάλο Σάββατο: Το τέλος των Παθών – Τα μεσάνυχτα η Ανάσταση του Κυρίου
Άγιος Φως: Θαύμα ή τελετή - Θεολόγος εξηγεί στο «Τ»
ΥΠΕΞ: «Αταλάντευτα μέσα στο πλαίσιο του ΣΑ ΟΗΕ για το Κυπριακό»
Την αταλάντευτη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας για λύση που θα κινείται απολύτως μέσα στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα και με πεδίο εκκίνησης των συνομιλιών το σημείο ωρίμανσης στο Κρανς Μοντανά, υπογράμμισε ο Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Κωνσταντίνος Κόμπος, σε συνέντευξή του στα ΝΕΑ που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή.
Ακολουθήστε το Tothemaonline.com στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
