Ο Τραμπ θα διατάξει ξαφνικό… θάνατο για Tesla και Μασκ;

Η σύγκρουση κορυφώθηκε με αφορμή ένα φορολογικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης Τραμπ που καταργεί τις πιστώσεις φόρου για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα – ένα κίνητρο που ήταν πολύτιμο για την Tesla. Ο Μασκ θεώρησε το νομοσχέδιο αυτό καταστροφικό για την αγορά των EV και προσπάθησε ενεργά να το μπλοκάρει, ξοδεύοντας εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια σε lobbying χωρίς επιτυχία. Μάλιστα, σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα X, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει το «μεγάλο και όμορφο» νομοσχέδιο του Τραμπ ως «αηδιαστική αθλιότητα» – μια δημόσια επίθεση που αιφνιδίασε τον κύκλο του Τραμπ.

Πέρα από τη διαφωνία για τις φοροελαφρύνσεις, στις παρασκηνιακές αιτίες του διαζυγίου φέρεται να περιλαμβάνεται και η σταδιακή απομάκρυνση του Μασκ από θέσεις επιρροής στο περιβάλλον Τραμπ. Ο δισεκατομμυριούχος είχε υπηρετήσει ως άμισθος ειδικός σύμβουλος για σύντομο διάστημα, αλλά δεν του επετράπη να παρατείνει τη θητεία αυτή. Επιπλέον, η κυβέρνηση Τραμπ απέρριψε πρόσφατα πρόταση του Μασκ να αξιοποιηθεί το δίκτυο δορυφόρων Starlink της SpaceX για την εναέρια κυκλοφορία, ενώ και ένας στενός σύμμαχος του Μασκ (Τζάρεντ Άιζακμαν) αποκλείστηκε ξαφνικά από υποψηφιότητα για κορυφαίο πόστο (διοικητής της NASA). Όλα αυτά δημιούργησαν την εντύπωση ότι ο Μασκ παραγκωνίζεται, εντείνοντας την δυσαρέσκειά του προς τον Τραμπ.

Πέρα από τη διαφωνία για τις φοροελαφρύνσεις, στις παρασκηνιακές αιτίες του διαζυγίου φέρεται να περιλαμβάνεται και η σταδιακή απομάκρυνση του Μασκ από θέσεις επιρροής στο περιβάλλον Τραμπ. Ο δισεκατομμυριούχος είχε υπηρετήσει ως άμισθος ειδικός σύμβουλος για σύντομο διάστημα, αλλά δεν του επετράπη να παρατείνει τη θητεία αυτή. Επιπλέον, η κυβέρνηση Τραμπ απέρριψε πρόσφατα πρόταση του Μασκ να αξιοποιηθεί το δίκτυο δορυφόρων Starlink της SpaceX για την εναέρια κυκλοφορία, ενώ και ένας στενός σύμμαχος του Μασκ (Τζάρεντ Άιζακμαν) αποκλείστηκε ξαφνικά από υποψηφιότητα για κορυφαίο πόστο (διοικητής της NASA). Όλα αυτά δημιούργησαν την εντύπωση ότι ο Μασκ παραγκωνίζεται, εντείνοντας την δυσαρέσκειά του προς τον Τραμπ.

Ο λόγος αυτής της ανησυχίας έγινε σαφής όταν ο Τραμπ εξαπέλυσε ευθείες απειλές κατά των επιχειρήσεων του Μασκ. Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι σκέφτεται να ανακαλέσει όλες τις κρατικές συμβάσεις και επιδοτήσεις που απολαμβάνουν εταιρείες του Ίλον Μασκ. Πρόκειται για προειδοποίηση με σοβαρό αντίκτυπο: η SpaceX, για παράδειγμα, βασίζεται σε μεγάλες συμβάσεις με τη NASA και το Πεντάγωνο, ενώ και η Tesla επωφελείται από επιδοτήσεις για σταθμούς φόρτισης και φοροελαφρύνσεις (που ήδη καταργήθηκαν). Εάν ο πρόεδρος υλοποιήσει την απειλή του, η αυτοκρατορία του Μασκ θα δεχθεί ισχυρό πλήγμα σε έσοδα και φήμη.

Ήδη, η αφαίρεση των φορολογικών πιστώσεων για αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων σημαίνει ότι τα αυτοκίνητα της Tesla καθίστανται ακριβότερα για τους Αμερικανούς καταναλωτές – κάτι που δυνητικά μπορεί να φρενάρει τη ζήτηση. Παράλληλα, η προοπτική αποκλεισμού της Tesla από μελλοντικά κυβερνητικά προγράμματα (π.χ. για ηλεκτρικά ομοσπονδιακά οχήματα ή δίκτυα φόρτισης) δημιουργεί αβεβαιότητα για την εταιρεία. Με άλλα λόγια, η πολιτική διαμάχη προσθέτει έναν νέο επιχειρηματικό κίνδυνο στην Tesla, τον οποίο οι αγορές πλέον τιμολογούν στο χρηματιστήριο.

Δασμοί και ο «παράγοντας Κίνα

Ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία τριβής μεταξύ Τραμπ και Μασκ αφορά την Κίνα και το παγκόσμιο εμπόριο. Ο Τραμπ είναι γνωστός για τη σκληρή του στάση απέναντι στο Πεκίνο, έχοντας ξεκινήσει εμπορικό πόλεμο κατά την προηγούμενη θητεία του. Ο Μασκ, αντίθετα, έχει τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονται με την Κίνα – και ιδιαίτερα με το Gigafactory της Tesla στη Σαγκάη, ένα εργοστάσιο που είναι σήμερα το μεγαλύτερο και πιο παραγωγικό της εταιρείας, με δυνατότητα άνω του 1 εκατ. αυτοκινήτων ετησίως. Πολλά από τα Tesla που διατίθενται διεθνώς (από Ευρώπη έως Ασία) κατασκευάζονται σε αυτή τη μονάδα, και δεν αποκλείεται μελλοντικά η Tesla να εξάγει κινεζικής κατασκευής οχήματα και στην αμερικανική αγορά, αφού η παραγωγή εκεί είναι σαφώς πιο οικονομική, από την αντίστοιχη σε ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι οι αποφάσεις του Τραμπ για δασμούς και σχέσεις με την Κίνα μπορούν να επηρεάσουν άμεσα την εφοδιαστική αλυσίδα και το κόστος της Tesla.

Πράγματι, ήδη από φέτος είδαμε κλιμάκωση της εμπορικής έντασης: η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε νέους, τιμωρητικούς δασμούς σχεδόν σε όλες τις εισαγωγές από την Κίνα, αυξάνοντας τους συντελεστές στο 145% για ορισμένα προϊόντα. Το Πεκίνο απάντησε ανεβάζοντας τους δικούς του δασμούς σε αμερικανικά αγαθά στο 125%. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Tesla βρέθηκε εν μέρει στο στόχαστρο: η Κίνα επέβαλε τεράστιους δασμούς στα εισαγόμενα αμερικανικά αυτοκίνητα, κάτι που ανάγκασε την εταιρεία να παύσει τις παραγγελίες για τα αμερικανοκατασκευασμένα Model S και Model X στην κινεζική αγορά. Από την άλλη, η ίδια η Tesla προς το παρόν αποφεύγει την άμεση επίπτωση των αμερικανικών δασμών, αφού τα οχήματα που πουλά στις ΗΠΑ κατασκευάζονται σε εγχώρια εργοστάσια (Καλιφόρνια και Τέξας). Ωστόσο, η προστασία αυτή είναι σχετική: η Tesla παραμένει εξαρτημένη από κινεζικά εξαρτήματα και υλικά, ενώ η κινεζική αγορά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη για την εταιρεία.

Ο Ίλον Μασκ έχει εκφράσει ανοικτά την αντίθεσή του στους δασμούς που διαστρεβλώνουν το εμπόριο, κάνοντας μάλιστα μια εντυπωσιακή στροφή στάσης. Ενώ παλαιότερα είχε πει ότι ίσως χρειάζονται προστατευτικά μέτρα απέναντι στον ανταγωνισμό της Κίνας, πλέον δηλώνει ότι τέτοια μέτρα «δεν είναι καλά» και «παραμορφώνουν την αγορά». «Πράγματα που παρεμποδίζουν την ελεύθερη ανταλλαγή αγαθών δεν είναι καλά» είπε χαρακτηριστικά, όταν κλήθηκε να σχολιάσει τους δασμούς σε τεχνολογικό συνέδριο στο Παρίσι. Η αλλαγή αυτή δεν είναι τυχαία: ο Μασκ βλέπει ότι η κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου απειλεί άμεσα την Tesla. Το ελεύθερο εμπόριο είναι “το αίμα” που τροφοδοτεί την αυτοκινητοβιομηχανία και την καινοτομία – ειδικά για μια εταιρεία σαν την Tesla που έχει παγκόσμια εμβέλεια.
Πολλά εξαρτήματα των οχημάτων (και των μελλοντικών ρομπότ) της Tesla προέρχονται από την Κίνα ή κατασκευάζονται με κινεζικές πρώτες ύλες.

Στρατηγικές «εκδίκησης» του Τραμπ

Με δεδομένη τη σκληρή στάση που έχει υιοθετήσει ο Τραμπ, αναλυτές εκτιμούν ότι διαθέτει πολλούς τρόπους να βλάψει τον Μασκ και την Tesla – είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ακολουθούν ορισμένα πιθανά «όπλα» στη φαρέτρα του προέδρου:

• Εμπορικά αντίποινα και δασμοί: Όπως προαναφέρθηκε, ο Τραμπ μπορεί να αυξήσει ακόμη περισσότερο τους δασμούς σε κινεζικά προϊόντα ή/και να επιβάλει περιορισμούς ειδικά στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και εξαρτήματα. Αυτό θα μπορούσε να σημάνει ότι οτιδήποτε εισάγει η Tesla από την Κίνα (μπαταρίες, ηλεκτρονικά, πρώτες ύλες) θα επιβαρύνεται με υψηλό κόστος, διαβρώνοντας τα περιθώρια κέρδους της εταιρείας. Επίσης, θα αποτρέψει την πιθανή μελλοντική εισαγωγή φθηνότερων Tesla κατασκευασμένων στη Σαγκάη, αναγκάζοντας την εταιρεία να περιοριστεί σε πιο ακριβή παραγωγή εντός ΗΠΑ. Ουσιαστικά, ο Τραμπ μπορεί να εκμεταλλευτεί τον «κινεζικό παράγοντα» ως αχίλλειο πτέρνα του Μασκ
• Πολιτικές αποφάσεις κατά των ηλεκτρικών οχημάτων: Ο Τραμπ έχει ήδη δείξει τις διαθέσεις του αφαιρώντας τις φορολογικές εκπτώσεις για EV, μια απόφαση που άμεσα πλήττει την Tesla. Θα μπορούσε να προχωρήσει περαιτέρω, ευνοώντας νομοθετικά τα ορυκτά καύσιμα ή καταργώντας ρυθμίσεις που προωθούν την ηλεκτροκίνηση. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να μειώσει τους στόχους για τις εκπομπές ρύπων ή να αναστείλει προγράμματα επιδότησης της καθαρής ενέργειας. Μια τέτοια στροφή πολιτικής θα έκανε τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα λιγότερο ελκυστικά και θα έβαζε φρένο στην ανάπτυξη της αγοράς όπου η Tesla ηγείται.
• Ανάκληση συμβολαίων και κρατικής χρηματοδότησης: Ο ίδιος ο Τραμπ ήδη απείλησε να ακυρώσει συμβόλαια και επιδοτήσεις προς τις εταιρείες του Μασκ. Αυτό μπορεί να σημαίνει, για παράδειγμα, ότι η NASA και το Υπουργείο Άμυνας θα μειώσουν ή θα τερματίσουν τη συνεργασία με τη SpaceX σε μελλοντικές αποστολές, στρέφοντας έργα προς ανταγωνιστές. Ή ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα συμπεριλάβει οχήματα Tesla σε προγράμματα εκσυγχρονισμού του κρατικού στόλου, προτιμώντας άλλους κατασκευαστές. Ακόμη, επιχορηγήσεις για υποδομές φόρτισης ή φορολογικά κίνητρα για ηλιακά συστήματα (σχετικά με τη SolarCity/Tesla Energy) θα μπορούσαν να μπουν στο στόχαστρο. Αν υλοποιηθούν, τέτοιες κινήσεις θα κόψουν σημαντικές πηγές εσόδων και θα περιορίσουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης του ομίλου Μασκ.
• Ρυθμιστική και νομική πίεση: Ένας λιγότερο άμεσος αλλά ουσιαστικός τρόπος εκδίκησης θα ήταν η αξιοποίηση των εποπτικών μηχανισμών του κράτους. Η Tesla  ήδη ερευνάται για ζητήματα όπως η ασφάλεια του συστήματος αυτόνομης οδήγησης Autopilot και τα ατυχήματα που έχουν συμβεί. Μια εχθρική κυβέρνηση θα μπορούσε να εντείνει τους ελέγχους μέσω οργανισμών όπως η NHTSA (οδική ασφάλεια) ή ακόμη και να ασκήσει διώξεις αν εντοπιστούν παραλείψεις. Επίσης, ο Μασκ προσωπικά (και οι εταιρείες του) θα μπορούσαν να βρεθούν στο στόχαστρο του Υπουργείου Δικαιοσύνης ή της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) για διάφορα θέματα – από χειρισμούς στο Twitter/X μέχρι αντιμονοπωλιακά ζητήματα σχετικά με τη SpaceX ή τη Neuralink. Η νομική αβεβαιότητα και πιθανές κυρώσεις θα μπορούσαν να φρενάρουν τον Μασκ και να αποσπάσουν την προσοχή του από την καινοτομία, δημιουργώντας παράλληλα αρνητική δημοσιότητα.
• Επικοινωνιακή αποδόμηση και πολιτική στοχοποίηση: Ο Τραμπ είναι δεινός χειριστής της κοινής γνώμης και δεν αποκλείεται να προσπαθήσει να στρέψει το κοινό του – και ενδεχομένως ένα τμήμα των καταναλωτών – εναντίον του Μασκ. Θα μπορούσε να τον παρουσιάσει ως «άπιστο σύμμαχο» που εκμεταλλεύτηκε την υποστήριξη για ίδιον όφελος ή ως επιχειρηματία με υπερβολική επιρροή που χρειάζεται «τιθάσευση». Ήδη, με το σχόλιο περί απογοήτευσης, ο Τραμπ αφήνει να εννοηθεί ότι ο Μασκ του χρωστάει πολιτικά – θυμίζοντας ότι “τον βοήθησε πολύ” στο παρελθόν. Εάν αρχίσει μια τέτοια εκστρατεία δυσφήμησης μέσω του δικού του μέσου (Truth Social) ή σε ομιλίες, μπορεί να ενισχύσει ένα κλίμα αρνητικό για την Tesla μεταξύ συντηρητικών κύκλων. Παρά το γεγονός ότι η κύρια πελατειακή βάση της Tesla δεν ταυτίζεται απόλυτα με την πολιτική βάση του Τραμπ, μια γενική δυσφήμηση θα μπορούσε να πλήξει την εικόνα του Μασκ και να

Η κρίση στις σχέσεις Τραμπ και Μασκ αποτελεί ένα πρωτοφανές μείγμα προσωπικής αντιπαλότητας και πολιτικοοικονομικής σύγκρουσης. Από τη μία πλευρά, βλέπουμε έναν πρώην πρόεδρο – ξανά στο ύπατο αξίωμα – να είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία της πολιτικής εξουσίας για να τιμωρήσει έναν κάποτε σύμμαχο που εξελίχθηκε σε επικριτή του. Από την άλλη, έναν επιχειρηματία-καινοτόμο, η επιτυχία του οποίου βασίζεται στην παγκοσμιοποίηση και στις κυβερνητικές συνεργασίες, να βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με τον ισχυρότερο άνθρωπο στην κυβέρνησή του. Το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης είναι δύσκολο να προβλεφθεί.

Συνοψίζοντας, η κόντρα Τραμπ–Μασκ δεν αφορά απλώς δύο ισχυρούς εγωισμούς, αλλά έχει ευρύτερες πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις. Θα επηρεάσει την πορεία της ηλεκτροκίνησης στις ΗΠΑ, τις σχέσεις Δύσης-Κίνας στο τεχνολογικό πεδίο, ακόμα και την καινοτομία σε τομείς αιχμής (όπως η διαστημική τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη) όπου ο Μασκ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο. Ο τρόπος που ο Τραμπ θα επιλέξει να «εκδικηθεί» – αν επιμείνει σε αυτόν τον δρόμο – μπορεί να αναδιαμορφώσει το τοπίο για την Tesla  και να αποτελέσει σημείο καμπής για τις σχέσεις κυβέρνησης-μεγάλων τεχνολογικών CEO γενικότερα. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια αναμέτρηση που όμοιά της δεν έχουμε ξαναδεί, με την έκβασή της να είναι αβέβαιη και το διακύβευμα πολύ υψηλό. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν η κρίση αυτή θα εκτονωθεί ή αν ο Τραμπ θα υλοποιήσει τα πλήγματα που υπαινίσσεται, οδηγώντας σε μια σύγκρουση με απρόβλεπτες συνέπειες για την πολιτική και την οικονομία.