«Ροζ» περιπολικό: Έσφαλαν... αλλά κι εμείς; – Τα ερωτήματα που - δεν - κάναμε

Οι εικόνες είναι, αναμφίβολα, προβληματικές. Όχι μόνο γιατί η πράξη έλαβε χώρα σε περιπολικό και σε δημόσιο χώρο, αλλά γιατί ενίσχυσαν το αίσθημα απαξίωσης που διατηρεί μερίδα του κοινού για την Αστυνομία. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι αστυνομικοί έχουν υποχρέωση να εκπροσωπούν την τάξη και να αποτελούν πρότυπα πειθαρχίας ,  τόσο εντός όσο και εκτός υπηρεσίας. Τέτοιες ενέργειες πλήττουν τη συλλογική αξιοπιστία του θεσμού και προσβάλλουν τους χιλιάδες έντιμους αστυνομικούς που εργάζονται καθημερινά κάτω από δύσκολες συνθήκες.

Από την άλλη, η έντονη κοινωνική κατακραυγή, η καταιγίδα χλευασμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η ταχύτατη μετάδοση πληροφοριών που οδηγούν στην ταυτοποίηση των εμπλεκομένων, απογυμνώνουν μια άλλη πτυχή της κοινωνίας μας, τη δίψα για διαπόμπευση.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ: Αστυνομικοί έκαναν σεξ σε περιπολικό στη Λάρνακα - Σάλος με βίντεο που κάνει τον γύρο του διαδικτύου- Εκτεθειμένη η Αστυνομία

Η ταχύτατη διάδοση του βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι σατιρικές αναρτήσεις, οι ειρωνείες και οι «πληροφορίες» για τα πρόσωπα που φέρονται να εμπλέκονται, δημιούργησαν ένα διαδικτυακό λιντσάρισμα. Και εδώ προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα:

Πού είναι τα όρια της δημόσιας κατακραυγής; Το γεγονός πως η πράξη ήταν δημόσια  ή, έστω, δεν έγινε με διακριτικότητα , δεν σημαίνει ότι το βίντεο έπρεπε να διαδοθεί μαζικά, συνοδευόμενο από διαπόμπευση και οργιώδη φημολογία.

Η πολιτισμική εμμονή με το ροζ και το «σκάνδαλο». Η δίψα του κοινού για τέτοια περιστατικά δεν έχει να κάνει με την ανάγκη για λογοδοσία. Έχει να κάνει με το κουτσομπολιό, τον εξευτελισμό και την ανάγκη να εντοπίσουμε τους «ανήθικους» για να επιβεβαιώσουμε τη δική μας υποτιθέμενη ηθική ανωτερότητα.

Πού τελειώνει η ευθύνη και πού αρχίζει το bullying; Ναι, έσφαλαν. Αλλά από το σημείο της επαγγελματικής ευθύνης μέχρι την προσωπική διαπόμπευση, υπάρχει διαφορά. Η κοινωνία δεν έχει μόνο δικαίωμα στην κριτική , έχει και ευθύνη για το πώς την ασκεί. Ο δημόσιος λίθος δεν μπορεί να είναι ατελείωτος, ούτε δικαιολογείται «επειδή ήταν δημόσιοι υπάλληλοι».

Απουσία σαφούς πλαισίου για σχέσεις εντός της Αστυνομίας. Υπάρχουν πολιτικές για το πώς μπορούν και αν μπορούν να συνάψουν σχέση συνάδελφοι εντός σωμάτων ασφαλείας; Αν όχι, το περιστατικό αποκαλύπτει και θεσμικά κενά που χρειάζονται αντιμετώπιση.

Οι ευθύνες των ίδιων των αστυνομικών. Ναι, οι πράξεις τους ήταν απερίσκεπτες. Όχι μόνο για το γεγονός της δημόσιας έκθεσης αλλά και για την χρήση υπηρεσιακού οχήματος για προσωπικές πράξεις. Αυτή η επιλογή ήταν καταφανώς ακατάλληλη και δείχνει ελλιπή επαγγελματισμό  και αδιαφορία για τον συμβολικό ρόλο του σώματος που εκπροσωπούν.

Ψηφιακή ηθική: Ο ρόλος του καταγράφοντος. Αναρωτήθηκε κανείς πόσο ηθική ήταν η πράξη του πολίτη που κατέγραψε το βίντεο και το διέρρευσε; Αντί να αναφέρει το περιστατικό στις αρμόδιες αρχές, κατέγραψε και το διένειμε στο κοινό. Γιατί; Έχουμε πλέον συνηθίσει να καταναλώνουμε σκάνδαλα αντί να τα αντιμετωπίζουμε θεσμικά.

Ελλιπής προστασία από την Αστυνομία προς τα μέλη της. Το ότι η ταυτότητα των εμπλεκομένων έγινε γνωστή, χωρίς δυνατότητα αναγνώρισης από το ίδιο το βίντεο, αποτελεί σοβαρό ζήτημα εσωτερικής διαχείρισης και διαρροής. Η Αστυνομία οφείλει να διασφαλίζει και την εσωτερική πειθαρχία αλλά και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των μελών της.

Διπλά στάνταρ και υποκρισία. Σε παρόμοιες περιπτώσεις με πολίτες εκτός στολής, η κοινωνία δεν αντιδρά πάντα το ίδιο έντονα. Το γεγονός ότι οι εμπλεκόμενοι είναι αστυνομικοί οδηγεί σε υπερβολική κατακραυγή. Αυτό όμως δείχνει και την αντίφαση της κοινωνίας,  απαιτεί υψηλά πρότυπα από τους άλλους, αλλά συχνά δεν τα τηρεί η ίδια.

Aπό την πράξη, στο βίντεο και τη διαρροή των στοιχείων των πρωταγωνιστών

Είναι σαφές ότι όταν μια πράξη συμβαίνει σε δημόσιο χώρο (και μάλιστα σε περιπολικό) δεν μπορεί να θεωρείται πλήρως ιδιωτική. Οι εμπλεκόμενοι έπρεπε να γνωρίζουν τις συνέπειες. Όμως, από τη στιγμή που το υλικό κυκλοφόρησε, εκείνοι που το διακινούν, το σχολιάζουν χλευαστικά ή και το διανέμουν περαιτέρω, δεν γίνονται απλώς παρατηρητές αλλά και συμμέτοχοι στη δημόσια διαπόμπευση.

Η ίδια η Αστυνομία, σε μια προσπάθεια να αποστασιοποιηθεί θεσμικά από το περιστατικό, εξέδωσε μια δήλωση καταδίκης. Όμως, η ανακοίνωση αυτή θα έλεγε κάποιος ότι ήταν κάπως «οξύμωρη», από τη στιγμή που (όπως πιθανολογείται) η διαρροή των στοιχείων ταυτότητας των πρωταγωνιστών του βίντεο δεν έγινε από το ίδιο το βίντεο αλλά από εσωτερικές πηγές (είτε αστυνομίας είτε οικογένειας). Πώς αλλιώς θα γνώριζε ο κόσμος ποιοι είναι; Πώς διέρρευσαν τα ονόματα των εμπλεκομένων;

Ούτε στο υλικό φαίνονται πρόσωπα, ούτε υπάρχει ταυτοποίηση.  Ο μέσος πολίτης δεν είχε τα μέσα να τους αναγνωρίσει. Άρα, η διαρροή , σχεδόν ταυτόχρονα με την είδηση,  προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από εσωτερικές πηγές είτε της Αστυνομίας είτε οικογενειακού περιβάλλοντος.  Αν ισχύει, τότε το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι πρωταγωνιστές του βίντεο, αλλά και το ποιος και γιατί εξέθεσε αυτά τα πρόσωπα, τις οικογένειες και τα παιδιά τους.

Αν η διαρροή έγινε από τους ίδιους τους κόλπους της Αστυνομίας, τότε το πρόβλημα είναι διπλό όχι μόνο στο αν ελέγχεται η πράξη, αλλά και η διαχείρισή της.

Το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και ο ψυχολογικό αντίκτυπος

Όπως υπενθύμισε η Επίτροπος για τα Προσωπικά Δεδομένα, ακόμη και οι υπεύθυνοι μιας πράξης διατηρούν το δικαίωμα στην προστασία της ιδιωτικής τους ζωής. Η διαρκής αναπαραγωγή του βίντεο, ο δημόσιος σχολιασμός και η ταυτοποίηση των εμπλεκομένων δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα στον δημόσιο διάλογο. Αντίθετα, βάζουν στο στόχαστρο ανθρώπους που ναι, έκαναν λάθος, αλλά είναι και γονείς, σύζυγοι, μέλη της κοινωνίας.

Η Επίτροπος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων ήταν ξεκάθαρη, οι πρωταγωνιστές είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους, αλλά η διαρροή στοιχείων που οδηγούν στην ταυτοποίησή τους είναι παράνομη. Το βίντεο δεν μπορούσε από μόνο του να τους αποκαλύψει. Η κοινωνία έχει κάθε δικαίωμα στην ενημέρωση, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να καταστρέφει οικογένειες.

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος της δημόσιας διαπόμπευσης μπορεί να είναι τεράστιος. Η εξευτελιστική αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις, να πλήξει την ψυχική υγεία των εμπλεκομένων και των οικογενειών τους, και να αφήσει ανεπούλωτα τραύματα. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη εάν η χλεύη οδηγήσει σε κατάρρευση ή ακόμα και σε μια τραγική έκβαση;

Το διαρκές δημόσιο ξεγύμνωμα  μέσα από memes, χλευασμούς και σχόλια , μπορεί να οδηγήσει τους εμπλεκόμενους σε επικίνδυνα μονοπάτια. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τέτοια διαπόμπευση οδηγεί σε ψυχικές καταρρεύσεις, ακόμα και σε τραγικές για τη ζωή πράξεις.

Η ουσία, οι θεσμοί και το κουτσομπολιό

Η κοινωνία μας οφείλει να εστιάσει στην ουσία και όχι στον κουτσομπολίστικο εντυπωσιασμό. Ναι, τα όργανα της τάξης πρέπει να λογοδοτούν όταν παραβαίνουν το καθήκον τους. Αλλά η τιμωρία πρέπει να προέρχεται από τους θεσμούς , όχι από τον ανελέητο λαϊκό δικαστή του διαδικτύου.

Το ερώτημα δεν είναι μόνο «τι έκαναν» οι δύο αστυνομικοί. Το ερώτημα είναι και «τι κάνουμε εμείς» ως κοινωνία όταν έρχεται η ώρα να δείξουμε τον χαρακτήρα μας.

Η κοινωνία έχει κάθε λόγο να απαιτεί υψηλά πρότυπα από τους θεσμούς της. Όμως, δεν μπορεί να απαιτεί την απόλυτη ηθική από τους άλλους, όταν η ίδια δεν μπορεί να συγκρατήσει τον κυνισμό της, τη σάτιρά της ή τη μαζική της επιθυμία για «σκάνδαλο». Και όσο τα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα συνεχίζουν να διασύρουν ανθρώπους με ορμή μεγαλύτερη από εκείνη που δείχνουν για τα πραγματικά σκάνδαλα οικονομικής, πολιτικής ή θεσμικής διαφθοράς,  τόσο η κοινωνία θα χάνει τον ηθικό της προσανατολισμό.