Σωκράτη εσύ σούπα σταρ

Δεν συναντάς κάθε μέρα τόσο ευσυνείδητους και νοιαζόμενους ανθρώπους - ειδικά στην πολιτική. Όπως είπε και ο Rick Blaine στο φινάλε της θρυλικής Casablanca “νιώθω ότι αυτή είναι η αρχή μιας υπέροχης φιλίας”.

Και ναι Υπουργέ μου, αυτή είναι μια υπαρκτή ατάκα σε αντίθεση με τη ρήση του Σωκράτη που quotαρες με πάθος!

Στην εποχή που σχεδόν κάθε πληροφορία απέχει μόλις ένα γκουγκλάρισμα ή ερώτηση στο ChatGPT, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο το πως ο μέσος άνθρωπος επιμένει να καταπίνει αμάσητο οτιδήποτε εμφανιστεί στα σόσιαλ και να το αναπαράγει ως “γεγονός” χωρίς μια επαλήθευση που θα του πάρει μόλις λίγα δευτερόλεπτα. Βέβαια, ο κ. Φυτιρής δεν είναι ο μέσος Κυπραίος, είναι πρώην αξιωματικός του Ναυτικού, ΟΥΚάς και εδώ και λίγες μέρες ο νέος Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης. Άρα το να τον ακούς να ξεστομίζει δημόσια ανακρίβειες και αστικούς μύθους, δεν είναι και ό,τι πιο ενθαρρυντικό, αντίθετα είναι μάλλον ανησυχητικό να ξεστομίζονται από τον πολιτικό προϊστάμενο του Σώματος που υποτίθεται πως κυνηγάει την παραπληροφόρηση!

Προτρέχω όμως, οπότε πρώτα λίγο context: Μιλώντας στην “Πρώτη ενημέρωση” του ΡΙΚ και απαντώντας στις επικρίσεις που εκφράστηκαν για το πρόσωπό του, κυρίως από το ΑΚΕΛ, σε ό,τι αφορά τις απόψεις του για το Κυπριακό (έχει εκφραστεί κατά καιρούς κατά της ΔΔΟ που είναι υποτίθεται η επίσημη γραμμή της κυβέρνησης στην οποία συμμετέχει) και τυχόν σχέσεις του με το ΕΛΑΜ, ο κ. Φυτιρής προέτρεψε αυτούς που τα διαδίδουν όλα αυτά «να διαβάσουν το σοφό τεστ του Σωκράτη» που λέει πως «άμα δεν ξέρεις την αλήθεια, άμα αυτό που λες δεν είναι καλό και δεν προσφέρει τίποτα, καλύτερα να μην το πεις».

Ακούγεται legit, σημαντικό, ψαγμένο και ultra cool, μόνο που έχει δύο προβληματάκια. Πρώτον ας μην το παρακάνουμε με φράσεις όπως «άμα αυτό που λες δεν είναι καλό και δεν προσφέρει τίποτα, καλύτερα να μην το πεις» γιατί πρακτικά είναι σαν να σκαρτάρεις το... 90% των λεγόμενων του Νίκου Χριστοδουλίδη που ουσιαστικά δεν προσφέρουν το παραμικρό οπουδήποτε εκτός φυσικά από τον ίδιο. Συνεπώς εδώ κολλάει μια άλλη σοφή ρήση, μία που μιλάει για κρεμασμένους και σχοινί. Το δεύτερο προβληματάκι έγκειται στο γεγονός ότι η εν λόγω φράση ουδέποτε ειπώθηκε από τον Σωκράτη ή οποιονδήποτε άλλο αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο!

Εντάξει, τα σόσιαλ πήγαν την παλιά (αλλά πέρα για πέρα υπαρκτή) δημοσιογραφική ρήση «μην αφήσεις την αλήθεια να σου γαμήσει μια ωραία ιστορία» σε άλλο επίπεδο - πλέον ακόμα και τα πιο καραμπινάτα εξόφθαλμα ψέματα και fake news εκλαμβάνονται ως «αληθινά» απλά και μόνο επειδή εξυπηρετούν το όποιο προσωπικό αφήγημα. Την ίδια στιγμή γαμάτα-sounding quotes αποδίδονται σε μια πλειάδα ιστορικών προσωπικοτήτων, από Paulo Coelho (που πρέπει να έχει σπάσει κάποιου είδους ρεκόρ misquoting ο άνθρωπος) και Mark Twain μέχρι Γκάντι, Albert Einstein,  Lincoln και -καλή ώρα- Σωκράτη. Για παράδειγμα ο Einstein δεν είπε ποτέ «παραφροσύνη είναι να κάνεις διαρκώς το ίδιο πράγμα περιμένοντας κάθε φορά διαφορετικό αποτέλεσμα» ή το -πιο διάσημο- «δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και δεν είμαι σίγουρος για το πρώτο». Ούτε ο Lincoln το (αγαπημένο μου) «μπορείς να κοροϊδεύεις πολλούς για λίγο ή λίγους για πολύ, σίγουρα δεν μπορείς να κοροϊδεύεις όλους για πάντα», ούτε ο Churchill ότι «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες», ούτε καν η Μαρία Αντουανέτα το διαβόητο «ας φάνε παντεσπάνι» για το οποίο κυριολεκτικά έπεσαν κεφάλια.  Κι όμως όλα τα παραπάνω (και πολλά άλλα) παρά τα απανωτά debunkings, ακόμα φιγουράρουν ως εμψυχωτικά, δήθεν ψαγμένα quotes σε stories και reels με βυζιά, μπούτια, μπράτσα ή κοιλιακούς για λόγους που ακόμα και η ίδια η επιστήμη δυσκολεύεται να εξηγήσει. Και το καλύτερο; Από ανθρώπους που νομίζουν πως ο C. S. Lewis (ο επίσης πολύ συχνά misquoted συγγραφέας του The Chronicles of Narnia) είναι πολυκατάστημα στην Oxford Street!

Όσο για το περίφημο «τεστ του Σωκράτη» αν ο κ. Φυτιρής είχε αφιερώσει λίγα λεπτά έρευνας θα διαπίστωνε πολύ εύκολα και γρήγορα ότι είναι κι αυτό μούφα. Σύμφωνα με τον μύθο λοιπόν, κάποιος πήγε να πει στον Σωκράτη ένα κουτσομπολιό για έναν φίλο του. Ο Σωκράτης τον σταμάτησε και του ζήτησε να περάσει αυτό που ήθελε να πει από τρία φίλτρα. Είναι σίγουρο ότι είναι αληθές, κάτι καλό για τον φίλο και χρήσιμο να το μάθω; Αφού η απάντηση και στα τρία ήταν «όχι», ο Σωκράτης φέρεται να κατέληξε στο συμπέρασμα που χρησιμοποίησε και ο Υπουργός: «Αν δεν είναι αλήθεια, ούτε καλό, ούτε χρήσιμο, γιατί να το πεις;». Η ιστορία δεν εμφανίζεται σε κανένα από τα κλασικά κείμενα που αποτελούν τις πηγές μας για τον Σωκράτη (όπως οι διάλογοι του Πλάτωνα ή τα απομνημονεύματα του Ξενοφώντα) και πιθανολογείται πως εμφανίστηκε πολύ αργότερα, πιθανότατα τον 19ο ή 20ό αιώνα, και αποδόθηκε στον Σωκράτη εκ των υστέρων για να αποκτήσει κύρος. Τακτική που εφαρμόζουν και αρκετοί life coaches σήμερα, γιατί άλλο να σου πουν κάποια inner-strength μαλακία ο Κωστής και η Αντρούλλα κι άλλο η ίδια παπαριά να αποδίδεται στον Κομφούκιο (τον οποίο πολύ πιθανό οι πελάτες του Κωστή και της Αντρούλλας ορκίζονται ότι έχουν δει να παίζει σε κάποιο παλιό καράτε).

Ηθικό δίδαγμα: Τι τον ήθελες κύριε Φυτιρή μου τον Σωκράτη στρατιωτικός άνθρωπος; Την επόμενη φορά πήγαινε με Sun Tzu και «Τέχνη του Πολέμου». Στοιχειώδες αγαπητέ μου Watson... που επίσης δεν ειπώθηκε ποτέ από τον λογοτεχνικό Sherlock Holmes!