ΠτΔ μετά το δείπνο με Γκουτέρες: «Ήταν μια ενδιαφέρουσα πρώτη συζήτηση» - Τι ακολουθεί σήμερα
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρακάθησε στο δείπνο που παρέθεσε ο ΓΓ των ΗΕ στο πλαίσιο της δεύτερης διευρυμένης διάσκεψης για το Κυπριακό
Ο διακεκριμένος καθηγητής στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ανδρέας Καπαρδής, μιλά για τη γέννηση της εγκληματικότητας, την παιδική κακοποίηση, τη φτώχεια και την κοινωνική απομόνωση ως καταλύτες εγκληματικών συμπεριφορών.
Όχι όλες οι δολοφονίες είναι ίδιες
Ο καθηγητής τονίζει στο ThemaOnline ότι πρέπει να διαχωρίζεται η ανθρωποκτονία από τον φόνο εκ προμελέτης, καθώς πρόκειται για διαφορετικά αδικήματα με ξεχωριστά κίνητρα και ποινές. Επιπλέον, διαφοροποιούνται και ανάλογα με το αν διαπράχθηκαν εντός οικογενειακού πλαισίου ή σε δημόσιο χώρο.
Μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στη δολοφονία, ο καθηγητής αναφέρει την ανεξέλεγκτη επιθετικότητα, την κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών, τις έντονες προσωπικές συγκρούσεις, αλλά και την άμεση διαθεσιμότητα όπλων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το κίνητρο είναι και χρηματικό – φόνοι επί πληρωμή.
Η φτώχεια και η εγκατάλειψη ως κοινοί παρονομαστές
Ένα μεγάλο ποσοστό δραστών, όπως εξηγεί ο καθηγητής Καπαρδής, προέρχεται από οικογένειες με ιστορικό βίας. Συχνά πρόκειται για άτομα που εγκατέλειψαν πρόωρα τη Μέση Εκπαίδευση και δεν απέκτησαν πανεπιστημιακό πτυχίο. Ο κοινωνικοοικονομικός αποκλεισμός διαφαίνεται ως σταθερά σε πολλές περιπτώσεις.
Η παραμέληση και η κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία αφήνουν, επίσης, σημάδια που μπορεί να οδηγήσουν στη μετέπειτα εγκληματική συμπεριφορά. Ο καθηγητής είναι σαφής: «Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα» στις πλείστες των περιπτώσεων. Οι επιπτώσεις ενός κακοποιητικού περιβάλλοντος ακολουθούν το άτομο στη ζωή του και συχνά καθορίζουν την ψυχοσύνθεσή του.
Μόνος και επικίνδυνος
Η κοινωνική απομόνωση ενισχύει τις αντικοινωνικές τάσεις. Όταν ένα άτομο αποκόπτεται από δομές υποστήριξης, ενδέχεται να αναπτύξει επιθετικότητα, μίσος ή ιδεολογίες βίας. Η έλλειψη διαπροσωπικών δεξιοτήτων μετατρέπεται σε κίνδυνο.
Σε αντίθεση με τη στερεοτυπική εικόνα του «ψυχικά άρρωστου δολοφόνου», μόνο ελάχιστοι δράστες πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Η πιο κοινή ψυχολογική αδυναμία είναι η χαμηλή ικανότητα διαχείρισης θυμού, ενώ παρανοϊκές σκέψεις εντοπίζονται σπανίως.
Το μυαλό ενός κατά συρροή δολοφόνου
Υπάρχουν περιπτώσεις που οι φόνοι διαπράττονται από άτομα με συγκεκριμένο μοτίβο: επιδιώκουν εκδίκηση ή ικανοποιούν σαδιστικές και σεξουαλικές ανάγκες. Η επιστήμη πλέον μπορεί να σκιαγραφήσει τέτοια προφίλ, όπως τεκμηριώνεται και στο βιβλίο του καθηγητή: Evidence-Based Offender Profiling (Routledge, 2020), σε συνεργασία με διεθνείς ειδικούς.
Πρόληψη: Ναι μεν, αλλά...
Ο κ. Καπαρδής υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης αναγνώρισης επικίνδυνων συμπεριφορών από δασκάλους, γιατρούς και κοινωνικούς λειτουργούς. Παρότι υπάρχουν μηχανισμοί παρέμβασης, στην Κύπρο «υπολειτουργούν και χρειάζονται αξιολόγηση», σημειώνει.
Το νομικό σύστημα στην Κύπρο προβλέπει πως άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές μπορεί να μη δικαστούν ή να αθωωθούν λόγω μειωμένης ευθύνης. Οι υποθέσεις αυτές χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης και, όπως τονίζει ο καθηγητής, η όλη διαδικασία χρειάζεται βελτίωση και επιστημονική υποστήριξη.
Νέα πρόσωπα στη βία
Από την κυπριακή πραγματικότητα προκύπτουν δύο ανησυχητικές διαπιστώσεις σύμφωνα με τον κ. Καπαρδή:
- Όλο και πιο νεαρά άτομα διαπράττουν φόνους.
- Το ποσοστό αλλοδαπών που εμπλέκονται σε ανθρωποκτονίες αυξάνεται.
Και τα δύο φαινόμενα, προσθέτει, απαιτούν σοβαρή μελέτη και παρέμβαση από την Πολιτεία.
