Η ουσία της συνάντησης περιστράφηκε γύρω από την αναφορά στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και την έννοια της πολιτικής ισότητας, ένα ζήτημα που έχει αποτελέσει σημείο τριβής για δεκαετίες. Η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί την αναφορά ως ουσιαστική επιβεβαίωση του πλαισίου λύσης, με βάση τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και τις αρχές που καθορίζονται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Ο Έρχιουρμαν, αντίθετα, επανέφερε σχεδόν αμέσως την τουρκοκυπριακή ανάγνωση της πολιτικής ισότητας ως υποχρεωτικής «κοινής κυριαρχίας», θέτοντας ταυτόχρονα την εκ περιτροπής προεδρία ως προαπαιτούμενο. Πρόκειται για μια στρατηγική που υπονομεύει την ουσία της συμφωνίας, αποδεικνύοντας ότι η μετριοπάθεια του, είναι περισσότερο επικοινωνιακή παρά ουσιαστική.
Η Λευκωσία προσήλθε στη συνάντηση με ξεκάθαρη επιδίωξη: Την επαναβεβαίωση του συμφωνημένου πλαισίου λύσης, όπως αυτό καθορίζεται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Για την ελληνοκυπριακή πλευρά, η αναφορά στο κοινό ανακοινωθέν στην πολιτική ισότητα εντός των ψηφισμάτων αποτελεί πολιτικό κέρδος. Όχι επειδή ανοίγει νέους δρόμους, αλλά επειδή κλείνει –έστω προσωρινά– την πόρτα σε λύσεις εκτός του ομοσπονδιακού πλαισίου, το οποίο η Τουρκία και η προηγούμενη τουρκοκυπριακή ηγεσία είχαν επιχειρήσει να αποδομήσουν τα τελευταία χρόνια.
Από την άλλη πλευρά, ο Τουφάν Ερχιουρμάν εμφανίζεται σαφώς πιο προσεκτικός και θεσμικός από τον προκάτοχό του. Δεν απορρίπτει ευθέως τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, ούτε αρνείται τον διάλογο. Ωστόσο, η ερμηνεία που δίνει στην πολιτική ισότητα, αποκαλύπτει τις πραγματικές του στοχεύσεις. Η σύνδεση της πολιτικής ισότητας με τη λήψη κοινών αποφάσεων σε επίπεδο «κοινής κυριαρχίας» και η επιμονή στην εκ περιτροπής προεδρία ως αναπόσπαστο στοιχείο αυτής της ισότητας, λειτουργούν ως σαφές μήνυμα προς τη Λευκωσία: η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν προτίθεται να κινηθεί χωρίς ουσιαστικές θεσμικές εγγυήσεις ισότιμης συμμετοχής στη διακυβέρνηση.
Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και το βασικό ρήγμα. Για την ελληνοκυπριακή πλευρά, η πολιτική ισότητα είναι συγκεκριμένα ορισμένη από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ ήδη από το 1991 και δεν συνεπάγεται αριθμητική ισότητα ούτε αυτόματη αποδοχή της εκ περιτροπής προεδρίας. Για την τουρκοκυπριακή πλευρά, αντίθετα, η πολιτική ισότητα δεν μπορεί να είναι αφηρημένη έννοια, αλλά πρέπει να αποτυπώνεται σε συγκεκριμένους μηχανισμούς εξουσίας. Η σύγκρουση αυτή δεν είναι νέα· απλώς επανέρχεται στο προσκήνιο με πιο ήπιους τόνους, αλλά με την ίδια ουσία.
Οι επαφές της Μαρίας Άνχελα Ολγκίν έχουν αποδειχθεί καθοριστικές για την πορεία των διαπραγματεύσεων. Η επίσκεψή της στην Αθήνα και η συνάντηση με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα. Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του Μεγάρου Μαξίμου, η Ολγκίν ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό για την τριμερή με Χριστοδουλίδη και Ερχιουρμάν, ενώ συζητήθηκε και η σύγκληση της επόμενης άτυπης διευρυμένης συνάντησης για το Κυπριακό. Η ελληνική πλευρά έδωσε συγκατάθεση, στέλνοντας μήνυμα υποστήριξης αλλά και προσεκτικής επιτήρησης της διαδικασίας.
Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι η επικείμενη συνάντησή της με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν στην Άγκυρα, η οποία θεωρείται καταλύτης για την προοπτική μιας νέας άτυπης πολυμερούς. Η στάση της Τουρκίας παραμένει ο παράγοντας που καθορίζει τη δυνατότητα προόδου. Χωρίς την ενεργή συμμετοχή και τη θετική ανταπόκριση της Άγκυρας, οι επαφές στη Λευκωσία μπορεί να περιοριστούν σε επικοινωνιακά εντυπώματα, χωρίς ουσιαστικά βήματα προς την επανέναρξη διαπραγματεύσεων.
Στο εσωτερικό, η συνάντηση Χριστοδουλίδη–Έρχιουρμαν πυροδότησε συζητήσεις στο Εθνικό Συμβούλιο:
ΔΗΣΥ: H Πρόεδρος Αννίτα Δημητρίου τόνισε τη στήριξη στις προσπάθειες προς την ορθή κατεύθυνση και κάλεσε σε σοβαρότητα και ολιστική ανάλυση των γεωπολιτικών επιπτώσεων.
ΑΚΕΛ: O ΓΓ Στέφανος Στεφάνου υπογράμμισε ότι η αναφορά στα ψηφίσματα επιβεβαιώνει το πλαίσιο Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα.
ΔΗΚΟ και ΔΗΠΑ: θετικά σχόλια για την επαναβεβαίωση του συμφωνημένου πλαισίου και για τη σημασία της διακριτής αλλά διαφανής διαδικασίας.
ΕΔΕΚ: ανησυχίες για την προσπάθεια του Ερχιουρμάν να συνδέσει την εκ περιτροπής προεδρία με την πολιτική ισότητα.
ΕΛΑΜ: εκφράστηκε σκεπτικισμός για τις ελπίδες που είχε δημιουργήσει η εκλογή του νέου κατοχικού ηγέτη.
Η τοποθέτηση του Κυβερνητικού Εκπροσώπου, Κωνσταντίνου Λετυμπιώτη, ήταν σαφής: «Δεν μπορεί να υπάρξει αποσπασματική ή επιλεκτική ανάγνωση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ή του διεθνούς δικαίου». Πρόσθεσε ότι η αναφορά στην πολιτική ισότητα είναι θετική και καθορίζει το πλαίσιο για τις επόμενες συζητήσεις, ενώ επανέλαβε ότι η λύση πρέπει να σέβεται πλήρως τις αρχές, τις αξίες και τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η κυβερνητική γραμμή είναι ξεκάθαρη: Η πρόοδος εξαρτάται από την ερμηνεία του Έρχιουρμαν, αλλά κυρίως από την Άγκυρα. Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή πλευρά έχουν δείξει καλή θέληση και προθυμία για διαπραγμάτευση, όμως η στάση του Τουρκοκύπριου ηγέτη, που συνδέει την πολιτική ισότητα με θεσμικούς όρους που δεν έχουν συμφωνηθεί, παραμένει βασικό εμπόδιο.
Επιπλέον, η συνάντηση έθεσε ξανά στο επίκεντρο τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρόσφατη συνάντηση Έρχιουρμαν–Γιοχάνες Χαν υπογραμμίζει τη σημασία της ενεργού συμμετοχής της ΕΕ, αλλά η αποδοχή της από την τουρκοκυπριακή πλευρά είναι αμφίβολη, δεδομένης της στρατηγικής που προωθεί ο Ερχιουρμάν. Η Ολγκίν καλείται πλέον να διαχειριστεί όχι μόνο τις θέσεις των δύο κοινοτήτων, αλλά και τη δυσκαμψία της Τουρκίας, η οποία παραμένει καθοριστικός παράγοντας για κάθε ουσιαστικό βήμα.
Συμπερασματικά, η τριμερής Χριστοδουλίδη–Έρχιουρμαν ήταν μια συνάντηση πολιτικού συμβολισμού με ρητές επικρίσεις στην ουσία της στάσης Ερχιουρμάν. Η παρουσία της Ολγκίν και η επικείμενη συνάντησή της με τον Φιντάν θα καθορίσουν αν η διαδικασία μπορεί να ξεπεράσει την επικοινωνιακή φάση και να προχωρήσει σε πραγματικές διαπραγματεύσεις. Η Λευκωσία καλείται να παραμείνει σε εγρήγορση: Η μετριοπάθεια του Τουρκοκύπριου ηγέτη δεν εξασφαλίζει λύση, και η αποδοχή των ψηφισμάτων πρέπει να συνοδεύεται από ουσιαστική δέσμευση – κάτι που προς το παρόν απουσιάζει.
